|
|
| [1]μετα ταυτα απηλθεν ο ιησους περαν της θαλασσης της γαλιλαιας της τιβεριαδος |
[1]Aftir these thingis Jhesus wente ouere the see of Galilee, that is Tiberias. |
| [2]ηκολουθει δε αυτω οχλος πολυς οτι εθεωρουν τα σημεια α εποιει επι των ασθενουντων |
[2]And a greet multitude suede hym; for thei sayn the tokenes, that he dide on hem that weren sijke. |
| [3]ανηλθεν δε εις το ορος ιησους και εκει εκαθητο μετα των μαθητων αυτου |
[3]Therfor Jhesus wente in to an hil, and sat there with hise disciplis. |
| [4]ην δε εγγυς το πασχα η εορτη των ιουδαιων |
[4]And the paske was ful niy, a feeste dai of the Jewis. |
| [5]επαρας ουν τους οφθαλμους ο ιησους και θεασαμενος οτι πολυς οχλος ερχεται προς αυτον λεγει προς φιλιππον ποθεν-I αγορασωμεν αρτους ινα φαγωσιν ουτοι |
[5]Therfor whanne Jhesus hadde lift vp hise iyen, and hadde seyn, that a greet multitude cam to hym, he seith to Filip, Wherof schulen we bie looues, that these men ete? |
| [6]τουτο δε ελεγεν πειραζων αυτον αυτος γαρ ηδει τι εμελλεν ποιειν |
[6]But he seide this thing, temptynge hym; for he wiste what he was to do. |
| [7]απεκριθη αυτω [ο] φιλιππος διακοσιων δηναριων αρτοι ουκ αρκουσιν αυτοις ινα εκαστος βραχυ [τι] λαβη |
[7]Filip answerde to hym, The looues of tweyn hundrid pans sufficen not to hem, that ech man take a litil what. |
| [8]λεγει αυτω εις εκ των μαθητων αυτου ανδρεας ο αδελφος σιμωνος πετρου |
[8]Oon of hise disciplis, Andrew, the brothir of Symount Petre, |
| [9]εστιν παιδαριον ωδε ος εχει πεντε αρτους κριθινους και δυο οψαρια αλλα ταυτα τι εστιν εις τοσουτους |
[9]seith to him, A child is here, that hath fyue barli looues and twei fischis; but what ben these among so manye? |
| [10]ειπεν ο ιησους ποιησατε τους ανθρωπους αναπεσειν ην δε χορτος πολυς εν τω τοπω ανεπεσαν ουν οι ανδρες τον αριθμον ως πεντακισχιλιοι |
[10]Therfor Jhesus seith, Make ye hem sitte to the mete. And there was myche hey in the place. And so men saten to the mete, as `fyue thousynde in noumbre. |
| [11]ελαβεν ουν τους αρτους ο ιησους και ευχαριστησας διεδωκεν τοις ανακειμενοις ομοιως και εκ των οψαριων οσον ηθελον |
[11]And Jhesus took fyue looues, and whanne he hadde do thankyngis, he departide to men that saten to the mete, and also of the fischis, as myche as thei wolden. |
| [12]ως δε ενεπλησθησαν λεγει τοις μαθηταις αυτου συναγαγετε τα περισσευσαντα κλασματα ινα μη τι αποληται |
[12]And whanne thei weren fillid, he seide to hise disciplis, Gadir ye the relifs that ben left, that thei perischen not. |
| [13]συνηγαγον ουν και εγεμισαν δωδεκα κοφινους κλασματων εκ των πεντε αρτων των κριθινων α επερισσευσαν τοις βεβρωκοσιν |
[13]And so thei gadriden, and filliden twelue cofyns of relif of the fyue barli looues and twei fischis, that lefte to hem that hadden etun. |
| [14]οι ουν ανθρωποι ιδοντες α εποιησεν σημεια ο εποιησεν σημειον ελεγον οτι ουτος εστιν αληθως ο προφητης ο ερχομενος εις τον κοσμον |
[14]Therfor tho men, whanne thei hadden seyn the signe that he hadde don, seiden, For this is verili the profete, that is to come in to the world. |
| [15]ιησους ουν γνους οτι μελλουσιν ερχεσθαι και αρπαζειν αυτον ινα ποιησωσιν βασιλεα ανεχωρησεν παλιν εις το ορος αυτος μονος |
[15]And whanne Jhesus hadde knowun, that thei weren to come to take hym, and make hym kyng, he fleiy `aloone eft in to an hille. |
| [16]ως δε οψια εγενετο κατεβησαν οι μαθηται αυτου επι την θαλασσαν |
[16]And whanne euentid was comun, his disciplis wenten doun to the see. |
| [17]και εμβαντες εις πλοιον ηρχοντο περαν της θαλασσης εις καφαρναουμ και σκοτια ηδη εγεγονει και ουπω εληλυθει προς αυτους ο ιησους |
[17]And thei wenten vp in to a boot, and thei camen ouer the see in to Cafarnaum. And derknessis weren maad thanne, and Jhesus was not come to hem. |
| [18]η τε θαλασσα ανεμου μεγαλου πνεοντος διεγειρετο |
[18]And for a greet wynde blew, the see roos vp. |
| [19]εληλακοτες ουν ως σταδιους εικοσι πεντε η τριακοντα θεωρουσιν τον ιησουν περιπατουντα επι της θαλασσης και εγγυς του πλοιου γινομενον και εφοβηθησαν |
[19]Therfor whanne thei hadden rowid as fyue and twenti furlongis or thretti, thei seen Jhesus walkynge on the see, and to be neiy the boot; and thei dredden. |
| [20]ο δε λεγει αυτοις εγω ειμι μη φοβεισθε |
[20]And he seide to hem, Y am; nyle ye drede. |
| [21]ηθελον ουν λαβειν αυτον εις το πλοιον και ευθεως εγενετο το πλοιον επι της γης εις ην υπηγον |
[21]Therfor thei wolden take hym in to the boot, and anoon the boot was at the loond, to which thei wenten. |
| [22]τη επαυριον ο οχλος ο εστηκως περαν της θαλασσης ειδον οτι πλοιαριον αλλο ουκ ην εκει ει μη εν και οτι ου συνεισηλθεν τοις μαθηταις αυτου ο ιησους εις το πλοιον αλλα μονοι οι μαθηται αυτου απηλθον |
[22]On `the tother dai the puple, that stood ouer the see, say, that ther was noon other boot there but oon, and that Jhesu entride not with hise disciplis in to the boot, but hise disciplis aloone wenten. |
| [23]αλλα ηλθεν πλοια <πλοιαρια> εκ τιβεριαδος εγγυς του τοπου οπου εφαγον τον αρτον ευχαριστησαντος του κυριου |
[23]But othere bootis camen fro Tiberias bisidis the place, where thei hadden eetun breed, and diden thankyngis to God. |
| [24]οτε ουν ειδεν ο οχλος οτι ιησους ουκ εστιν εκει ουδε οι μαθηται αυτου ενεβησαν αυτοι εις τα πλοιαρια και ηλθον εις καφαρναουμ ζητουντες τον ιησουν |
[24]Therfor whanne the puple hadde seyn, that Jhesu was not there, nether hise disciplis, thei wenten vp in to bootis, and camen to Cafarnaum, sekynge Jhesu. |
| [25]και ευροντες αυτον περαν της θαλασσης ειπον αυτω ραββι ποτε ωδε γεγονας |
[25]And whanne thei hadden foundun hym ouer the see, thei seiden to hym, Rabi, hou come thou hidur? |
| [26]απεκριθη αυτοις ο ιησους και ειπεν αμην αμην λεγω υμιν ζητειτε με ουχ οτι ειδετε σημεια αλλ οτι εφαγετε εκ των αρτων και εχορτασθητε |
[26]Jhesus answerde to hem, and seide, Treuli, treuli, Y seie to you, ye seken me, not for ye sayn the myraclis, but for ye eten of looues, and weren fillid. |
| [27]εργαζεσθε μη την βρωσιν την απολλυμενην αλλα την βρωσιν την μενουσαν εις ζωην αιωνιον ην ο υιος του ανθρωπου υμιν δωσει τουτον γαρ ο πατηρ εσφραγισεν ο θεος |
[27]Worche ye not mete that perischith, but that dwellith in to euerlastynge lijf, which mete mannys sone schal yyue to you; for God the fadir hath markid hym. |
| [28]ειπον ουν προς αυτον τι ποιωμεν ινα εργαζωμεθα τα εργα του θεου |
[28]Therfor thei seiden to hym, What schulen we do, that we worche the werkis of God? |
| [29]απεκριθη ο [ο] ιησους και ειπεν αυτοις τουτο εστιν το εργον του θεου ινα πιστευητε εις ον απεστειλεν εκεινος |
[29]Jhesus answerde, and seide to hem, This is the werk of God, that ye bileue to hym, whom he sente. |
| [30]ειπον ουν αυτω τι ουν ποιεις συ σημειον ινα ιδωμεν και πιστευσωμεν σοι τι εργαζη |
[30]Therfor thei seiden to hym, What tokene thanne doist thou, that we seen, and bileue to thee? what worchist thou? |
| [31]οι πατερες ημων το μαννα εφαγον εν τη ερημω καθως εστιν γεγραμμενον αρτον εκ του ουρανου εδωκεν αυτοις φαγειν |
[31]Oure fadris eeten manna in desert, as it is writun, He yaf to hem breed fro heuene to ete. |
| [32]ειπεν ουν αυτοις ο ιησους αμην αμην λεγω υμιν ου μωυσης εδωκεν δεδωκεν υμιν τον αρτον εκ του ουρανου αλλ ο πατηρ μου διδωσιν υμιν τον αρτον εκ του ουρανου τον αληθινον |
[32]Therfor Jhesus seith to hem, Treuli, treuli, Y seie to you, Moyses yaf you not breed fro heuene, but my fadir yyueth you veri breed fro heuene; |
| [33]ο γαρ αρτος του θεου εστιν ο καταβαινων εκ του ουρανου και ζωην διδους τω κοσμω |
[33]for it is very breed that cometh doun fro heuene, and yyueth lijf to the world. |
| [34]ειπον ουν προς αυτον κυριε παντοτε δος ημιν τον αρτον τουτον |
[34]Therfor thei seiden to hym, Lord, euere yyue vs this breed. |
| [35]ειπεν αυτοις ο ιησους εγω ειμι ο αρτος της ζωης ο ερχομενος προς εμε ου μη πειναση και ο πιστευων εις εμε ου μη διψησει πωποτε |
[35]And Jhesus seide to hem, Y am breed of lijf; he that cometh to me, schal not hungur; he that bileueth in me, schal neuere thirste. |
| [36]αλλ ειπον υμιν οτι και εωρακατε [με] και ου πιστευετε |
[36]But Y seid to you, that ye han seyn me, and ye bileueden not. |
| [37]παν ο διδωσιν μοι ο πατηρ προς εμε ηξει και τον ερχομενον προς με εμε ου μη εκβαλω εξω |
[37]Al thing, that the fadir yyueth to me, schal come to me; and Y schal not caste hym out, that cometh to me. |
| [38]οτι καταβεβηκα απο του ουρανου ουχ ινα ποιω το θελημα το εμον αλλα το θελημα του πεμψαντος με |
[38]For Y cam doun fro heuene, not that Y do my wille, but the wille of hym that sente me. |
| [39]τουτο δε εστιν το θελημα του πεμψαντος με ινα παν ο δεδωκεν μοι μη απολεσω εξ αυτου αλλα αναστησω αυτο [εν] τη εσχατη ημερα |
[39]And this is the wille of the fadir that sente me, that al thing that the fadir yaf me, Y leese not of it, but ayen reise it in the laste dai. |
| [40]τουτο γαρ εστιν το θελημα του πατρος μου ινα πας ο θεωρων τον υιον και πιστευων εις αυτον εχη ζωην αιωνιον και αναστησω αυτον εγω [εν] τη εσχατη ημερα |
[40]And this is the wille of my fadir that sente me, that ech man that seeth the sone, and bileueth in hym, haue euerlastynge lijf; and Y schal ayen reyse hym in the laste dai. |
| [41]εγογγυζον ουν οι ιουδαιοι περι αυτου οτι ειπεν εγω ειμι ο αρτος ο καταβας εκ του ουρανου |
[41]Therfor Jewis grutchiden of hym, for he hadde seid, Y am breed that cam doun fro heuene. |
| [42]και ελεγον ουχι ουχ ουτος εστιν ιησους ο υιος ιωσηφ ου ημεις οιδαμεν τον πατερα και την μητερα πως-I νυν λεγει οτι εκ του ουρανου καταβεβηκα |
[42]And thei seiden, Whether this is not Jhesus, the sone of Joseph, whos fadir and modir we han knowun. Hou thanne seith this, That Y cam doun fro heuene? |
| [43]απεκριθη ιησους και ειπεν αυτοις μη γογγυζετε μετ αλληλων |
[43]Therfor Jhesus answerde, and seide to hem, Nyle ye grutche togidere. |
| [44]ουδεις δυναται ελθειν προς με εαν μη ο πατηρ ο πεμψας με ελκυση αυτον καγω αναστησω αυτον εν τη εσχατη ημερα |
[44]No man may come to me, but if the fadir that sente me, drawe hym; and Y schal ayen reise hym in the laste dai. It is writun in prophetis, |
| [45]εστιν γεγραμμενον εν τοις προφηταις και εσονται παντες διδακτοι θεου πας ο ακουσας παρα του πατρος και μαθων ερχεται προς εμε |
[45]And alle men schulen be able for to be tauyt `of God. Ech man that herde of the fadir, and hath lerned, cometh to me. |
| [46]ουχ οτι τον πατερα εωρακεν τις ει μη ο ων παρα [του] του θεου ουτος εωρακεν τον πατερα |
[46]Not for ony man hath sey the fadir, but this that is of God, hath sey the fadir. |
| [47]αμην αμην λεγω υμιν ο πιστευων εχει ζωην αιωνιον |
[47]Sotheli, sotheli, Y seie to you, he that bileueth in me, hath euerlastynge lijf. |
| [48]εγω ειμι ο αρτος της ζωης |
[48]Y am breed of lijf. |
| [49]οι πατερες υμων εφαγον εν τη ερημω το μαννα και απεθανον |
[49]Youre fadris eeten manna in desert, and ben deed. |
| [50]ουτος εστιν ο αρτος ο εκ του ουρανου καταβαινων ινα τις εξ αυτου φαγη και μη αποθανη |
[50]This is breed comynge doun fro heuene, that if ony man ete therof, he die not. |
| [51]εγω ειμι ο αρτος ο ζων ο εκ του ουρανου καταβας εαν τις φαγη εκ τουτου του αρτου ζησει εις τον αιωνα και ο αρτος δε ον εγω δωσω η σαρξ μου εστιν υπερ της του κοσμου ζωης |
[51]Y am lyuynge breed, that cam doun fro heuene. |
| [52]εμαχοντο ουν προς αλληλους οι ιουδαιοι λεγοντες πως-I δυναται ουτος ημιν δουναι την σαρκα [αυτου] φαγειν |
[52]If ony man ete of this breed, he schal lyue withouten ende. And the breed that Y schal yyue, is my fleisch for the lijf of the world. |
| [53]ειπεν ουν αυτοις [ο] ο ιησους αμην αμην λεγω υμιν εαν μη φαγητε την σαρκα του υιου του ανθρωπου και πιητε αυτου το αιμα ουκ εχετε ζωην εν εαυτοις |
[53]Therfor the Jewis chidden togidere, and seiden, Hou may this yyue to vs his fleisch to ete? |
| [54]ο τρωγων μου την σαρκα και πινων μου το αιμα εχει ζωην αιωνιον καγω αναστησω αυτον τη εσχατη ημερα |
[54]Therfor Jhesus seith to hem, Treuli, treuli, Y seie to you, but ye eten the fleisch of mannus sone, and drenken his blood, ye schulen not haue lijf in you. |
| [55]η γαρ σαρξ μου αληθης εστιν βρωσις και το αιμα μου αληθης εστιν ποσις |
[55]He that etith my fleisch, and drynkith my blood, hath euerlastynge lijf, and Y schal ayen reise hym in the laste dai. |
| [56]ο τρωγων μου την σαρκα και πινων μου το αιμα εν εμοι μενει καγω εν αυτω |
[56]For my fleisch is veri mete, and my blood is very drynk. |
| [57]καθως απεστειλεν με ο ζων πατηρ καγω ζω δια τον πατερα και ο τρωγων με κακεινος ζησει δι εμε |
[57]He that etith my fleisch, and drynkith my blood, dwellith in me, and Y in hym. |
| [58]ουτος εστιν ο αρτος ο εξ ουρανου καταβας ου καθως εφαγον οι πατερες και απεθανον ο τρωγων τουτον τον αρτον ζησει εις τον αιωνα |
[58]As my fadir lyuynge sente me, and Y lyue for the fadir, and he that etith me, he schal lyue for me. |
| [59]ταυτα ειπεν εν συναγωγη διδασκων εν καφαρναουμ |
[59]This is breed, that cam doun fro heuene. Not as youre fadris eten manna, and ben deed; he that etith this breed, schal lyue withouten ende. |
| [60]πολλοι ουν ακουσαντες εκ των μαθητων αυτου ειπαν σκληρος εστιν ο λογος ουτος τις δυναται αυτου ακουειν |
[60]He seide these thingis in the synagoge, techynge in Cafarnaum. |
| [61]ειδως δε ο ιησους εν εαυτω οτι γογγυζουσιν περι τουτου οι μαθηται αυτου ειπεν αυτοις τουτο υμας σκανδαλιζει |
[61]Therfor many of hise disciplis herynge, seiden, This word is hard, who may here it? |
| [62]εαν ουν θεωρητε τον υιον του ανθρωπου αναβαινοντα οπου ην το προτερον |
[62]But Jhesus witynge at hym silf, that hise disciplis grutchiden of this thing, seide to hem, This thing sclaundrith you? |
| [63]το πνευμα εστιν το ζωοποιουν η σαρξ ουκ ωφελει ουδεν τα ρηματα α εγω λελαληκα υμιν πνευμα εστιν και ζωη εστιν |
[63]Therfor if ye seen mannus sone stiynge, where he was bifor? |
| [64]αλλ εισιν εξ υμων τινες οι ου πιστευουσιν ηδει γαρ εξ αρχης ο ιησους τινες εισιν οι μη πιστευοντες και τις εστιν ο παραδωσων αυτον |
[64]It is the spirit that quykeneth, the fleisch profitith no thing; the wordis that Y haue spokun to you, ben spirit and lijf. |
| [65]και ελεγεν δια τουτο ειρηκα υμιν οτι ουδεις δυναται ελθειν προς με εαν μη η δεδομενον αυτω εκ του πατρος |
[65]But ther ben summe of you that bileuen not. For Jhesus wiste fro the bigynnynge, which weren bileuynge, and who was to bitraye hym. |
| [66]εκ τουτου πολλοι εκ [εκ] των μαθητων αυτου απηλθον εις τα οπισω και ουκετι μετ αυτου περιεπατουν |
[66]And he seide, Therfor Y seide to you, that no man may come to me, but it were youun to hym of my fadir. |
| [67]ειπεν ουν ο ιησους τοις δωδεκα μη και υμεις θελετε υπαγειν |
[67]Fro this tyme many of hise disciplis wenten abak, and wenten not now with hym. |
| [68]απεκριθη αυτω σιμων πετρος κυριε προς τινα απελευσομεθα ρηματα ζωης αιωνιου εχεις |
[68]Therfor Jhesus seide to the twelue, Whether ye wolen also go awei? |
| [69]και ημεις πεπιστευκαμεν και εγνωκαμεν οτι συ ει ο αγιος του θεου |
[69]And Symount Petre answeride to hym, Lord, to whom schulen we gon? Thou hast wordis of euerlastynge lijf; |
| [70]απεκριθη αυτοις ο ιησους ουκ εγω υμας τους δωδεκα εξελεξαμην και εξ υμων εις διαβολος εστιν |
[70]and we bileuen, and han knowun, that thou art Crist, the sone of God. |
| [71]ελεγεν δε τον ιουδαν σιμωνος ισκαριωτου ουτος γαρ εμελλεν παραδιδοναι αυτον εις εκ των δωδεκα |
[71]Therfor Jhesus answerde to hem, Whether Y chees not you twelue, and oon of you is a feend? |